مجازات‌ها در حقوق جزا به سه دسته مجازات‌های اصلی، تکمیلی و تبعی تقسیم می‌شود. مجازت اصلی، مجازاتی است که از سوی قانونگذار، در قوانین جزایی برای هر جرم به طور مشخص تعیین شده است.
مجازات تکمیلی نیز نوع دیگری از مجازات است که هدف قانونگذار از اختصاص آن برای برخی جرایم، تاثیر بیشتر مجازات در اصلاح و متبنبه شدن مرتکب جرم است. سومین نوع مجازات یعنی مجازات تبعی، برخی محرومیت‌های اجتماعی را شامل می‌شود که به طور مشخص در قانون تعیین شده است و به تبع صدور حکم به مجازات اصلی و به نسبت مجازات اصلی، برای مدت مشخصی شامل حال محکوم می‌شود.
سیدعلی شاه‌صاحبی، حقوقدان و وکیل پایه‌یک دادگستری در گفت‌وگو با «حمایت» اظهار کرد: بر اساس ماده ٢٣ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، دادگاه می‌تواند فردی را که به حد، قصاص یا مجازات تعزیری از درجه شش تا درجه یک محکوم کرده است، با رعایت شرایط مقرر در این قانون، متناسب با جرم ارتکابی و خصوصیات وی به یک یا چند مجازات از مجازات‌های تکمیلی محکوم کند. وی ادامه داد: مجازات‌های تکمیلی مصرح در ماده ۲۳، شامل مواردی از قبیل اقامت اجباری در محل معین؛ منع اقامت در محل یا محل‌های معین؛ منع از اشتغال به شغل، حرفه یا کار معین؛ انفصال از خدمات دولتی و عمومی و منع از رانندگی با وسایل نقلیه موتوری یا تصدی وسایل موتوری است. این حقوقدان از موارد دیگر مجازات‌های تکمیلی که قانونگذار در ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی به آن اشاره کرده است، به منع از داشتن دسته‌چک یا اصدار اسناد تجارتی؛ منع از حمل سلاح؛ منع از خروج اتباع ایران از کشور؛ اخراج بیگانگان از کشور؛ الزام به خدمات عمومی؛ منع از عضویت در احزاب، گروه‌ها و دسته‌جات سیاسی یا اجتماعی؛ توقیف وسایل ارتکاب جرم یا رسانه یا مؤسسه دخیل در ارتکاب جرم؛ الزام به یادگیری حرفه، شغل یا کار معین؛ الزام به تحصیل و انتشار حکم محکومیت قطعی اشاره کرد.
اعمال مجازات‌های تکمیلی، صرفاً در مجازات‌های درجه یک تا ۶
وی افزود: نکته قابل ذکر و تامل آن است که مجازات‌های تکمیلی فقط برای مجازات‌های درجه یک تا ۶ مندرج در قانون قابل اعمال است و در جرایم مشمول درجه هفت و هشت یا جرایم سبک، قابل استفاده و اعمال نخواهد بود.
